Chemioterapia. Poradnik dla pacjenta i jego rodziny
Specjalnie dla naszych czytelników fragment książki „Chemioterapia. Poradnik dla pacjenta i jego rodziny” autorek Judith McKay, Tamera Schacher.
Poradnik dla osób, które muszą przetrwać jakieś trudne doświadczenie, jest zazwyczaj zbiorem wskazówek ułatwiających stawianie czoła wyzwaniom czy nadzwyczajnym okolicznościom. Taka książka zawiera podstawowe informacje, praktyczne sugestie i słowa zachęty, dzięki którym każdy czytelnik może – zarówno własnym wysiłkiem, jak i z pomocą najbliższych – podejmować próby pokonania napotykanych przeszkód.
Wiele osób, które po raz pierwszy przechodzą chemioterapię, ma wrażenie, jakby zostały zrzucone podczas wojny na tyły wroga. Nie rozumieją języka, jakim zwraca się do nich personel medyczny, nie znają „terenu”, nie wiedzą, czego oczekiwać i czego się od nich oczekuje. Nie znają szpitala czy kliniki, błądzą w fachowej terminologii medycznej. Wszystko to potęguje wrażenie zagubienia w obcym świecie. Osoba mająca za sobą stresujące doświadczenie niedawnej operacji onkologicznej może się czuć jeszcze bardziej przytłoczona. O potrzebne wsparcie zaś bywa trudno, gdy przyjaciele i najbliższa rodzina borykają się z własnym strachem oraz opacznie rozumieją istotę choroby nowotworowej i chemioterapii.
Ta książka to „poradnik przetrwania”. Wyjaśniamy w niej, czym jest chemioterapia, jak działa i jaki wpływ może mieć na pacjentów. Ponadto udzielamy prostych i zrozumiałych odpowiedzi na wiele częstych pytań. Co szczególnie ważne, nasza książka zawiera praktyczne sugestie dotyczące samopomocy w trakcie leczenia. Takich właśnie wskazówek i rad udzielają pielęgniarki onkologiczne, opierając się na doświadczeniu własnym oraz osób, które przeszły chemioterapię.
Terapie przeciwnowotworowe
Zanim pojawiła się chemioterapia, najpowszechniejszą metodą leczenia nowotworu była operacja. Jednak w przypadkach, gdy nowotwór występował w miejscu, które wykluczało zabieg, albo gdy komórki nowotworowe rozprzestrzeniały się na inne partie organizmu, nie dysponowano skuteczną metodą. Dawniej wykonywano zwykle zabiegi bardziej „radykalne”, ponieważ próba usunięcia niewielkiego skupiska komórek nowotworowych, które mogły się oddzielić od pierwotnego źródła, często kończyła się wycięciem sporej ilości zdrowej tkanki.
Charakterystyczną cechą większości komórek nowotworowych jest to, że często – za często – dzielą się one w sposób niekontrolowany. Dlatego leki bądź terapie niszczące komórki w stadium podziału będą działały o wiele silniej na komórki nowotworowe niż na normalne tkanki.
Chemioterapia polega na stosowaniu różnych leków zwalczających nowotwór. Niektóre z tych środków wędrują po całym organizmie i eliminują szybko dzielące się komórki (między innymi nowotworowe), co zapobiega dalszemu rozrostowi nowotworu. Leki te działają, ingerując w cykl życiowy komórki w różnych j stadiach. Wiele skutków ubocznych chemioterapii bierze się z tego, że wywiera ona pewien wpływ także na zdrowe komórki, które również dzielą się szybko, na przykład te w obrębie przewodu pokarmowego albo szpiku kostnego (gdzie produkowane są krwinki). W początkach stosowania chemioterapii eliminowano w ten sposób często dzielące się krwinki (przy białaczce) oraz komórki układu limfatycznego (przy chłoniakach).
Od tamtej pory opracowano wiele nowych leków przeciwnowotworowych. Niektóre z nich eliminują konkretny objaw charakterystyczny dla choroby nowotworowej bez naruszania zdrowych komórek, inne zaś pobudzają naturalną odporność organizmu, aby ten samodzielnie zwalczał komórki nowotworowe i zapobiegał pojawianiu się nowych. Wciąż prowadzi się badania nad zastosowaniami różnych leków osobno i łącznie – aby terapia była jeszcze skuteczniejsza.
Radioterapia to metoda zwalczania nowotworów wykorzystująca promieniowanie jonizujące (emitowane przez źródła radioaktywne lub wytwarzane w urządzeniach nazywanych przyspieszaczami liniowymi) do eliminacji komórek nowotworowych. Promieniowanie oddziałuje na atomy i cząsteczki wewnątrz komórki i albo ją niszczy, albo uszkadza tak, że jej podziały są niemożliwe. Komórki, które dzielą się często (w tym nowotworowe), są zwykle wrażliwsze na skutki promieniowania. Radioterapię stosowano początkowo wleczeniu raka skóry, dziś jednak promieniowanie o wysokiej energii – w połączeniu z innymi nowoczesnymi metodami – jest wykorzystywane także w przypadku nowotworów umiejscowionych głęboko w ciele. W odróżnieniu od chemioterapii radioterapia nie działa na komórki całego organizmu, lecz tylko w napromienianej okolicy. Wiele skutków ubocznych radioterapii ma związek z jej wpływem na zdrowe tkanki, ponieważ oddziałuje ona także na nie.
Nowoczesna chemioterapia oraz radioterapia to bardzo ważne i często niezwykle skuteczne metody walki z nowotworem. Pewne rodzaje nowotworów są szczególnie podatne na działanie radioterapii, może się więc ona okazać jedynym koniecznym sposobem leczenia. W przypadku innych chemioterapia skutecznie eliminuje komórki nowotworowe, ponadto zapobiega rozprzestrzenianiu się nowotworu i znacznie zwiększa szanse na powrót do zdrowia. Wiele osób przechodzi chemio- oraz radioterapię w połączeniu z innymi metodami leczenia, takimi jak operacje czy terapia hormonalna. Czasami chemioterapia lub radioterapia są zalecane mimo ustąpienia wszystkich objawów nowotworu, aby wykluczyć ryzyko choćby minimalnego rozprzestrzenienia się komórek nowotworowych.
Co znajdziesz w tej książce
Większość ludzi niewiele wie o możliwych następstwach chemioterapii. Nawet jeśli ktoś zdaje sobie sprawę z potencjalnych skutków ubocznych, takich jak wymioty albo wypadanie włosów, to nie wie, co – i czy w ogóle cokolwiek – można zrobić, gdy takie reakcje wystąpią.
Książka ta dostarczy ci odpowiedzi na wiele pytań dotyczących zarówno choroby nowotworowej, jak i chemioterapii. Znajdziesz tu rady podpowiadające, jak chorzy mogą sami sobie pomóc. Jak przebiega chemioterapia? Co powinni zrobić pacjenci przed takim leczeniem, w jego trakcie i po każdym jego etapie? Czego można się spodziewać w domu? Dlaczego potrzeba aż tylu badań krwi? Co ich wyniki mówią o reakcjach organizmu na kolejne etapy leczenia?
Nie musisz czytać całej książki: wystarczy, że w wybranym rozdziale poszukasz informacji albo sugestii dotyczących interesującego cię zagadnienia. Jednak dzięki lekturze pierwszych dwóch, trzech rozdziałów poznasz terminologię stosowaną w książce.
W rozdziale 1 przedstawiamy podstawowe fakty na temat chemioterapii, tłumaczymy, na czym polega eliminacja komórek nowotworowych, oraz opisujemy możliwe skutki uboczne chemioterapii i ich przyczyny. W rozdziale 2 wyjaśniamy, jak opracowuje się plan leczenia i dlaczego badania diagnostyczne są ważne, oraz podpowiadamy, o co możesz pytać, aby zrozumieć program leczenia. Z rozdziału 3 dowiesz się, dlaczego w toku leczenia trzeba często robić badania krwi i jakie znaczenie mają ich wyniki. Chemioterapia nierzadko polega na podawaniu różnych środków dożylnie. W rozdziale 4 opisujemy zatem różne rodzaje iniekcji, wyjaśniamy, jak one działają i z jakimi komplikacjami trzeba się liczyć; ponadto podpowiadamy, jak to przetrwać.
Najważniejsze w tym poradniku są rozdziały 5 i 6 oraz 8, 9, 10, 11 i 12, w których opisujemy różne skutki uboczne chemioterapii pojawiające się w wyniku jej oddziaływania na zdrowe komórki. W każdym z tych rozdziałów najpierw objaśniamy, dlaczego chemioterapia może być przyczyną określonego skutku ubocznego, po czym podpowiadamy różne sposoby uchronienia się przed nim i zapanowania nad nim, aby ograniczyć uciążliwość do minimum.
Autorką rozdziału 7 jest doktor Tinrin Chew, mająca ogromne doświadczenie w dietetyce pacjentów onkologicznych. Podpowiada więc, jak przestrzegać właściwej diety mimo przejściowych zmian apetytu i ewentualnych kłopotów trawiennych. Natomiast autorem rozdziału 13 jest doktor Burton A. Presberg, psychiatra, który od lat pracuje z osobami poddającymi się chemioterapii oraz z ich rodzinami. Z kolei w rozdziale 14 opisujemy techniki relaksacyjne i zmniejszające stres oraz osłabiające odczuwany lęk. Rozdział 15 zawiera sugestie przydatne przed rozpoczęciem leczenia. W rozdziale 16 zaś omawiamy ważne i czasem zaskakujące kwestie pojawiające się po zakończeniu leczenia.
Czego nie znajdziesz w tej książce
Niniejsza książka nie zawiera informacji na temat leków chemioterapeutycznych czy ich połączeń stosowanych w leczeniu konkretnych rodzajów nowotworów. Lekarz przepisze ci leki oraz ich dawki odpowiednio do twojej choroby, do umiejscowienia nowotworu, jak również cech komórek nowotworowych; weźmie także pod uwagę twój wiek, kondycję fizyczną i tolerancję danej metody leczenia. Nie opisujemy szczegółowo konkretnych leków, ponieważ jest ich dzisiaj bardzo wiele, podobnie jak wariantów dawkowania i połączeń przydatnych w leczeniu danego rodzaju nowotworu. Lekarz lub pielęgniarka udzielą ci informacji dotyczących przyjmowanego przez ciebie leku, a także jego możliwych skutków ubocznych. Jeżeli w twoim planie leczenia znajdzie się radioterapia (przed chemioterapią, w jej trakcie lub po niej), to onkolog radioterapeuta lub pielęgniarka zapewne przekażą ci informacje na temat tej fazy leczenia, których w książce i tak nie udałoby się zawrzeć.
Ponadto lektura niniejszego poradnika nie może zastąpić wizyty u lekarza w przypadku pogorszenia stanu zdrowia. Wiele aspektów leczenia i dostrzeganych objawów wymaga natychmiastowej reakcji specjalisty. To, co tobie wyda się mało ważnym kaszlem czy przeziębieniem, w toku chemioterapii może wymagać na przykład podania antybiotyku lub wykonania dodatkowych badań. Ból, obrzęk lub wysypka też bywają groźniejsze w trakcie terapii przeciwnowo- tworowej. Nie zwlekaj więc z wizytą u lekarza, ilekroć zauważysz jakąś komplikację czy niepokojący objaw lub zechcesz o coś zapytać. Miej świadomość, że w trakcie leczenia nowotworu prawdopodobnie nawiążesz z onkologiem i z pielęgniarkami bliższą relację niż z innymi przedstawicielami służby zdrowia w przeszłości.
Terapia przeciwnowotworowa wiąże się ze stresem odczuwanym fizycznie i emocjonalnie. Będzie mniej przytłaczająca, jeśli dowiesz się zawczasu, czego możesz się spodziewać. Zrozumienie ewentualnych problemów i możliwości polepszenia samopoczucia doda ci wiary w siebie. Mając w pamięci praktyczne sugestie oraz plan przezwyciężania różnych problemów, skuteczniej zapanujesz nad trudną sytuacją. Niniejszy poradnik ułatwi ci powrót do zdrowia, ponieważ dostarczy niezbędnych informacji, a zarazem wskaże źródła wsparcia, jakich możesz potrzebować, aby podjąć wyzwanie i pora dziś sobie z nim.
TU KUPISZ KSIĄŻKĘ – kliknij i przejdź do sklepu
Wydawca: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2015
Donosimy o najnowszych rozwiązaniach społecznych, ekonomicznych, zdrowotnych kierowanych do osób starszych. Informujemy o aktualnej sytuacji seniorów w Polsce. Sporo piszemy o zdrowiu seniorów i profilaktyce zdrowotnej. Obalamy mity dotyczące osób starszych. Edukujemy seniorów, korzystając z wiedzy i wskazówek ekspertów w danej dziedzinie.
- Darmowe Leki 65+, co musisz wiedzieć o recepcie S [kod „S”, data wystawienia recepty, uprawni lekarze] - 28 września, 2023
- Co obiecują politycy seniorom? Sześć partii pod lupą [Obietnice wyborcze DLA SENIORÓW] - 28 września, 2023
- „Gazeta Senior” październik 2023 [10/2023]. Sprawdź, co w numerze? - 27 września, 2023