Zasadnicze akcenty chrześcijańskiego testamentu
Człowiek niewierzący, jeśli już zdecyduje się na pisanie testamentu, skupi swą uwagę na sprawach ziemskich i materialnych. Zapis ostatniej woli chrześcijanina będzie co prawda uwzględniał także i ten aspekt, ale w zupełnie innym kontekście, dyktowanym wiarą. W minionych wiekach taki schemat, służący pisemnemu sporządzaniu testamentu, wypracowano, upowszechniano i powszechnie stosowano. Sięgnijmy do tej skarbnicy i odważnie zabierzmy się do spisania własnego testamentu póki trwa to, co się „dziś” nazywa!
Schemat dawnego testamentu
Na podstawie dostępnych źródeł można zrekonstruować wzór (schemat) testamentu ludzi wierzących:
A. Wstęp
Wezwanie Trójcy Świętej.
Wyznanie wiary.
Dziękczynienie wobec Boga za odebrane w życiu łaski (nie zawsze, niekoniecznie w tym miejscu).
Uzasadnienie testamentu, zawierające dwie myśli: niepewność godziny śmierci oraz konieczność zostawienia porządku po sobie.
B. Dyspozycje
Obejmowały wszystko to, co odnosi się do potrzeb duszy i ciała testatora: oddanie duszy Bogu, ciała ziemi, a majątku krewnym.
Pokorna modlitwa o darowanie win i akt ufności w zasługi Chrystusa.
Troska testatorów o zapewnienie sobie możliwie wielu modlitw Kościoła (wstawiennictwo świętych, modlitwa spadkobierców, krewnych i przyjaciół). Prośba o modlitwę ze strony duchowieństwa i ubogich zawsze poparta była jałmużną, nabierając niekiedy cech transakcji).
Prośba o rozdawanie jałmużny ubogim – tak w dzień pogrzebu, jak i później.
Oczekiwania związane z samym pogrzebem.
C. Sprawy majątkowe
Przy okazji dysponowania dobrami materialnymi, często w tym punkcie zawarte było swoiste curriculum vitae testatora, opisujące relacje rodzinne (można się m.in. dowiedzieć co komu był winien testator i co inni byli mu winni).
D. Pożegnanie
Punkt ten traktowany bywał bardzo swobodnie (krótki, długi lub zupełnie pominięty). Jeśli był, miał następujący układ:
Prośba o darowanie win (nie zawsze) i oświadczenie o wybaczeniu swoim winowajcom (jeszcze rzadziej).
Wyznaczenie egzekutora testamentu.
Data, pieczęcie i podpisy umieszczone tuż pod tekstem.
Sprawy materialne
Skoro człowiek jest jedynie przechodniem i gościem na ziemi, nie powinien dać się „osaczyć” żadnym wartościom doczesnym i materialnym, nadając im jedynie rangę środków do celu, niezbędnych narzędzi usługujących w drodze, gdyż: „Gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje”. Bardzo realistycznie przedstawia potrzebę dokonywania właściwych wyborów św. Bazyli Wielki: „Zostawisz pieniądze, choćbyś nie chciał. Do Pana zaś poniesiesz sławę twoich dobrych czynów”. Opis Sądu Ostatecznego każe ludziom dokładnie sprawdzać, czy wyznawana wiara przekłada się na konkretne czyny miłości bliźniego, podejmowane ze względu na Boga.
Bliższe nam czasowo „podręczniki dobrej śmierci” wkładały w usta testatorów następującą modlitwę, w której zawarta była przy okazji swoista „instrukcja” dysponowania pozostawianymi przez testatora dobrami:
„Jeżeli dobra ziemskie w jakiś sposób panowały nade mną, wprowadzały w moje życie zamieszanie i ciągle obarczały moje sumienie, bo miałem nadzieję, że będę mógł używać ich jeszcze, to przynajmniej dzisiaj moje serce powinno się uwolnić od wszelkiego przywiązania do tych dóbr. Dzisiaj, kiedy przed Bożym obliczem zadecyduję, do kogo one mają należeć i jaki użytek ma być z nich zrobiony.
Mój ziemski majątek powinien być podzielony pomiędzy sprawiedliwość, słuszność i miłość. Najpierw niech sprawiedliwość weźmie to, czego może ode mnie żądać, słuszność to, czego wolno jej ode mnie oczekiwać, reszta zaś niech przypadnie miłości. Zaś dary miłości niech będą podzielone: trzecia część dla żywych świątyń Boga, dla ubogich i chorych; jedna trzecia dla miejscowego kościoła; a ostatnia część dla szkoły”.
Ponieważ sporządzanie testamentu powinno stanowić akt wiary, testator otrzymywał propozycję, by spisywanie tego dokumentu zakończyć osobistą modlitwą:
„Święta niech dla mnie będzie wola Boża, a więc również oświadczenie mojej ostatniej woli. Niech odtąd żadna ziemska myśl nie pojawia się w mojej duszy. Moja ostatnia wola niech będzie również moją ostatnią myślą dotyczącą wszystkiego, co przemijające. Niech moje serce będzie tam, gdzie jest mój skarb, a skarbem tym jest tylko sam Bóg. W Tobie chcę spocząć, Panie, mój Boże. Ty jesteś najwyższą prawdą, pięknem i szczęśliwością. W Tobie niech spocznie mój umysł, moja wola i moje uczucie. Amen”.
W świetle powyższych rozważań można stwierdzić, że dla prawdziwego chrześcijanina testament jest z jednej strony aktem prawnym, ale z drugiej – i to jest daleko ważniejsze – stanowi jego osobiste, uroczyste wyznanie wiary, a nawet serdeczną modlitwę, uwielbiającą Boga. Może też stanowić świadectwo pięknego życia i konkretny dowód czynnej miłości bliźnich.
Wzór testamentu zgodnego z wymogami prawa
Sporządzenie testamentu zgodnego z obecnymi wymogami prawa, nie stanowi w zasadzie problemu; wystarczyłby najprostszy zapis, który obejmuje wszystko, co istotne na wypadek śmierci, np.:
Ja, niżej podpisany … będący w pełni władz umysłowych i wolny od przymusu z czyjejkolwiek strony zapisuję, na wypadek mojej śmierci, cały mój majątek … (imię i nazwisko spadkobiercy) zamieszkałemu w …
W przypadku, gdyby osoba ta (wyżej wymieniony spadkobierca) nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą, cały mój majątek zapisuję … (imię i nazwisko).
Ponadto niniejszym testamentem zobowiązuję spadkobiercę do wykonania następujących moich postanowień: … (np. pani/panu NN zapisuję moje książki, mojej siostrze NN. meble, obrazy itp.).
Spadkobiercę proszę o modlitwę oraz o Msze św. w mojej intencji.
Miejscowość …, dnia …, własnoręczny podpis …
Sporządzenie takiego dokumentu jest godne pochwały i z pewnością zabezpiecza właściwą atmosferę wokół zmarłego testatora, jak i godne zagospodarowanie pozostawionego przezeń majątku. Niemniej jednak – chociażby w kontekście ogólnie znanego i opublikowanego testamentu Jana Pawła II – pozostawia pewien niedosyt, spowodowany brakiem warstwy duchowej w spisanej ostatniej woli.
ks. Aleksander Radecki
Przypomnienie cyklu publikowanego w „Czerwonym Portfeliku Senior” w 2012 roku
fot. Pixabay
Donosimy o najnowszych rozwiązaniach społecznych, ekonomicznych, zdrowotnych kierowanych do osób starszych. Informujemy o aktualnej sytuacji seniorów w Polsce. Sporo piszemy o zdrowiu seniorów i profilaktyce zdrowotnej. Obalamy mity dotyczące osób starszych. Edukujemy seniorów, korzystając z wiedzy i wskazówek ekspertów w danej dziedzinie.
- Co obiecują politycy seniorom? Sześć partii pod lupą [Obietnice wyborcze DLA SENIORÓW] - 2 października, 2023
- Darmowe Leki 65+, co musisz wiedzieć o recepcie S [kod „S”, data wystawienia recepty, uprawni lekarze] - 28 września, 2023
- „Gazeta Senior” październik 2023 [10/2023]. Sprawdź, co w numerze? - 27 września, 2023