Zasady żywienia osób starszych

Zasady żywienia osób starszych

Proces starzenia jest wieloetapowy, nieodwracalny i obejmuje niemalże wszystkie obszary w organizmie. Jego przebieg uzależniony jest od wielu czynników – począwszy od tryb życia, zażywania używek, aż po nawyki i sposób żywienia. Eksperci podkreślają, że odporność, długość życia i występowanie chorób jest ściśle powiązane z dietą. Ta – o czym niestety często zapominamy – powinna być dostosowana do wieku i zachodzących w organizmie zmian.

Materiał reklamowy Pyszna Fabryka

Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl

O znaczeniu diety słów parę

Ułożenie i utrzymanie zbilansowanej diety nie jest zadaniem prostym. Dostępność do wysoko przetworzonych produktów i mylące etykiety kuszą konsumentów, którzy często nieświadomie wybierają składniki wypełnione solą i konserwantami, prowadzącymi do chorób dietopochodnych.

Badania wskazują, że na wybór pokarmu przez osoby starsze wpływ mają tzw. reakcje warunkowe [1]. Te wynikają z upodobań dietetycznych, nawyków, automatyzmów i osobistych awersji do produktów. Oznacza to, że osoby starsze przez wiele lat jedzą w ten sam sposób – tj. nie weryfikując i nie modyfikując swojego jadłospisu. Ewentualne zmiany (jeśli zachodzą) są wynikiem ogólnych, prozdrowotnych i usłyszanych porad żywieniowych – nie wszystkie są słuszne i faktycznie bezpieczne dla starszych pacjentów. Przykładem są diety eliminacyjne, które mogą być szczególnie groźne dla osób 65+.

W tworzeniu zaleceń żywieniowych ważne jest więc uwzględnienie m.in. indywidualnych preferencji, chorób przewlekłych, wieku, zmian trybu życia i ogólnych zaleceń żywieniowych osób starszych, które wytycza Piramida Żywienia lub wskazówki od WHO.

Odmienność patofizyczna osób starszych

W przypadku osób starszych podstawową zmianą w obrębie organizmu jest jego mniejsza sprawność. Ograniczenie aktywności fizycznej pociąga za sobą także redukcję włókien mięśniowych, co w oczywisty sposób zmniejsza także masę mięśniową [1]. Wraz z nią zmienia się praca narządów wewnętrznych oraz przemiana materii, z jednoczesnym wzrostem tłuszczu ustrojowego (do nawet 36%). Dodatkowo zmniejsza się przewodzenie bodźców nerwowych (o ok. 15%) oraz spada czynność nerek (o ok. 30%)[1].

Osoby starsze także mają niższą zdolność konwersji witaminy D3 do postaci aktywnych metabolicznie, co nierzadko wymaga dodatkowej suplementacji. Pokrywa się to z naturalną demineralizacją układu kostnego i zmniejszeniem ogólnych składników mineralnych do 4%. To z kolei wymaga modyfikacji w diecie, tak, aby ta dostarczała niezbędnych składników odżywczych. Zadanie to tylko w teorii wydaje się być łatwe, ponieważ zmiany w przewodzie pokarmowym utrudniają wchłanianie i realizację niezbędnych potrzeb metabolicznych. Widać to po gorszej sprawności motorycznej przewodu pokarmowego, doprowadzającej do np. zaparć, a także do zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego (głównie kwasu solnego i pepsyny).

Warto w tym miejscu podkreślić, że osoby starsze znacznie częściej cierpią na cukrzycę typu 2. Wynika to z faktu, że enzymy trzustkowe mają ograniczone działanie, przez co tolerancja posiłków jest mniejsza. To wtedy najlepiej sprawdza się dieta z niskim indeksem glikemicznym, która nie pogłębia upośledzenia w zakresie wydzielania insuliny i wychwytywania glukozy w komórkach mięśniowych.

Ogólne zasady żywienia osób starszych

Tak liczne zmiany w organizmie wymagają modyfikacji w zakresie żywienia. Trzymanie się starych nawyków może pogłębiać powyższe zmiany, doprowadzając do licznych schorzeń metabolicznych, pokarmowych i niedoborów witamin lub minerałów.

Oczywiście trudno jest stworzyć sztywne i uniwersalne rady żywieniowe dla całej grupy pacjentów. Można więc posłużyć się ogólnymi poradami, wynikającymi z zaleceń europejskich i WHO. Te wskazują, że osoby starsze powinny[1][2]:

  • dbać o różnorodność menu, z wykorzystaniem jak największej ilości różnych produktów spożywczych (pomóc w tym może np. catering dietetyczny),
  • zwiększyć ilość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych,
  • zwiększyć ilość spożywanego błonnika pokarmowego – np. poprzez produkty zbożowe,
  • ograniczyć ilość cukru i soli,
  • zwiększyć gęstość odżywczą posiłków, poprzez spożywanie m.in. mlecznych przetworów, chudego mięsa, drobiu i ryb,
  • używać olejów roślinnych – np. do sałatek,
  • unikać przejadania się i spożywania produktów ciężkostrawnych,
  • sięgać po warzywa i owoce – najlepiej w wersji surowej,
  • spożywać nawet do 5 posiłków dziennie (ale w mniejszej objętości),
  • dbać szczególnie mocno o poziom: D, C, E, A i b-karotenu,
  • dostarczać większą ilość płynów.

Oczywiście dokładne i bardziej szczegółowe wytyczne należy dostosować do wieku i stanu zdrowia osób starszych. Warto także brać pod uwagę osobiste preferencje żywieniowe, z ograniczeniem produktów wywołujących zgagę, niestrawność, zaparcia i alergie pokarmowe.

A co z kaloriami?

Osoby starsze mają skłonność do ograniczenia konkretnych makroskładników, co doprowadzić może do niedoborów witamin, niedożywienia i licznych schorzeń (np. anemii). Przyjmuje się, że  zapotrzebowanie energetyczne seniorów wynosi ok. 1,5-krotność wartości podstawowej przemiany materii (w porównaniu z 1,8–2,1-krotnością u ludzi pracujących zawodowo).[1] Kaloryczność należy obliczyć, uwzględniając: wagę, styl życia, wiek, płeć i ewentualną aktywność.

Docelowo w wyliczaniu kcal należy pamiętać, że:

  • węglowodany powinny stanowić do 60%,
  • tłuszcze powinny stanowić do 30% (co ważne – spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych powinno wynieść ok. 4-5% energii),
  • białko powinno stanowić 15% diety.

Przykładowe menu

  1. Śniadanie: płatki owsiane z malinami i gęstym jogurtem o obniżonej zawartości tłuszczu. Można posypać je nasionami i orzechami.
  2. II śniadanie: sok warzywno-owocowy (np. z buraka, selera i jabłka).
  3. Obiad: dorsz pieczony w folii lub na parze, z dodatkiem białego ryżu i fasolki szparagowej (lub mizerii z jogurtem i koperkiem).
  4. Kolacja: krem z marchewki, z dodatkiem ziemniaka, mleka kokosowego i z łyżką oleju lnianego. Można posypać sezamem lub grzankami pełnoziarnistymi.

Przez cały dzień zaleca się spożywanie dużej ilości wody (z miętą, cytryną, pomarańczą lub owocami leśnymi), z jednoczesnym ograniczeniem kofeiny i mocno zaparzonej herbaty. Świeżo wyciskane soki owocowe mogą negatywnie wpływać na glikemię, dlatego też zaleca się łączyć je z tłuszczem (np. orzechami) i warzywami (zwłaszcza zielonymi, tj. szpinak, rukala, seler naciowy, nać pietruszki).

[1] Gabrowska, Elżbieta, and Mikołaj Spodaryk. „Zasady żywienia osób w starszym wieku.” Gerontologia Polska 14.2 (2006): 57-62.

[2] Grudziński, A., & Madej-Babula, M. Żywienie osób starszych. SePTUAGINTA, 581.


Jeżeli interesują Cię podobne informacje, zapisz się do Newslettera Gazety Senior   Zapisz się do Newslettera


 

CATEGORIES
Share This

Zapisz się do newslettera Gazety Senior!

To proste, aby otrzymywać nasz Newsletter, wypełnij trzy pola poniżej i kliknij „Zapisz mnie do Newslettera”. Usługa jest bezpłatna.


This will close in 0 seconds